Αναζήτηση στις βιβλιογραφικές πηγές

Το παράρτημα αυτό περιγράφει τεχνικές αναζήτησης στην επιστημονική βιβλιογραφία με εργαλεία όπως το Google Scholar, το ACM Digital Library, και το ResearchGate. Η αναζήτηση στην τρέχουσα και την αρχειοθετημένη επιστημονική βιβλιογραφία είναι μια πολύ σημαντική δεξιότητα, ειδικά στις επιστημονικές περιοχές που αναπτύσσονται συνέχεια. Αν και σε πρώτη ανάγνωση, τα διαθέσιμα βιβλία είναι πολύ περισσότερο προσβάσιμα από τα αντίστοιχα άρθρα, στην πράξη η αξία τους μειώνεται συνέχεια καθώς περνάνε τα χρόνια, ειδικά στην περίπτωση που δεν ενημερώνονται τακτικά. Ακόμη και στη περίπτωση που ενημερώνονται τακτικά, αργά ή γρήγορα, το τεχνολογικό πλαίσιο και οι κοινωνικές πρακτικές αλλάζουν τόσο που συνήθως καθιστούν παρωχημένη τη γραμμική αφήγηση ενός βιβλίου που οργανώθηκε σε μια άλλη εποχή.

Επιπλέον, τα επιστημονικά βιβλία γράφονται με βάση τη σύνθεση της τρέχουσας επιστημονικής βιβλιογραφίας μέσα από τη ματιά του συγγραφέα του κάθε βιβλίου. Επομένως, ακόμη και αν έχουμε στα χέρια μας ένα πρόσφατο βιβλίο, είναι πάντα σκόπιμο να αναζητούμε στην επιστημονική βιβλιογραφία διαφορετικές απόψεις πάνω στα θέματα που μας ενδιαφέρουν. Το μόνο αντίδοτο σε αυτήν την πραγματικότητα είναι η ανάπτυξη της δεξιότητας του αναγνώστη να μπορεί να αναζητήσει την επιστημονική βιβλιογραφία στην πηγή της, καθώς και να μπορεί να κάνει μια δημιουργική σύνθεσή της. Η αναζήτηση στην επιστημονική βιβλιογραφία είναι αναγκαία σε περιπτώσεις όπως η συγγραφή μια διπλωματικής εργασίας, αλλά είναι ακόμη χρήσιμη για τη συγγραφή μιας τεχνικής αναφοράς ή απλώς για την ενημέρωση του καλού επαγγελματία.

Αναζήτηση με μια γνωστή βιβλιογραφική πηγή

Ο πιο εύκολος τρόπος να ξεκινήσει μια αναζήτηση στην επιστημονική βιβλιογραφία είναι με βάση μια γνωστή επιστημονική πηγή. Αν αναζητήσουμε αυτό το άρθρο στην ψηφιακή βιβλιοθήκη θα δούμε ότι συνοδεύεται από επιπλέον στοιχεία όπως οι συγγραφείς, το περιοδικό, η χρονολογία, καθώς και στατιστικά στοιχεία όπως ο αριθμός των ετερεοαναφορών. Ο αριθμός ετεροαναφορών (citations) σε μια βιβλιογραφική πηγή είναι μια πολύ καλή πρώτη ένδειξη του πόσο χρήσιμο έχει φανεί σε άλλους συγγραφείς. Ο αριθμός των ετερεοαναφορών σε μια καλή δημοσίευση δεν είναι απόλυτος και εξαρτάται από παράγοντες όπως η χρονολογία της δημοσίευσης, καθώς και το μέγεθος της αντίστοιχης επιστημονικής κοινότητας. Για παράδειγμα ένα πρόσφατο άρθρο είναι πολύ δύσκολο να έχει περισσότερες από εκατό ετεροαναφορές, ενώ ένα πολύ καλό άρθρο σε μια μεγάλη επιστημονική κοινότητα όπως οι επιστήμες της ζωής σε λίγα χρόνια θα μαζέψει χιλιάδες ετεροαναφορές.

Στην περιοχή του προγραμματισμού της διάδρασης τα άρθρα που έχουν μερικές εκατοντάδες ετεροαναφορές μετά από δέκα χρόνια από την δημοσίευση τους είναι συνήθως πολύ καλά, δηλαδή μπορούμε να έχουμε μια σχετική σιγουριά αν ένα άρθρο έχει περίπου δέκα ετεροαναφορές τον χρόνο. Στις περιοχές των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών ο αριθμός των ετεροαναφορών είναι ακόμη μικρότερος, καθώς αυτές οι περιοχές, εκτός από συγκριτικά μικρότερες, δεν έχουν τη συνήθεια να δίνουν αναφορές στον ίδιο βαθμό. Σίγουρα υπάρχουν εξαιρέσεις πολύ καλών πηγών που δεν έχουν την αναγνώριση που τους αξίζει ή ακόμη και όχι τόσο καλών που έχουν περισσότερη αναγνώριση από αυτήν που τους αξίζει, επομένως δεν θα πρέπει να βασιζόμαστε μόνο στον αριθμό των ετεροαναφορών. Φυσικά, για να έχει νόημα αυτός ο τρόπος αναζήτησης, έχουμε κάνει την υπόθεση ότι υπάρχει ένα καλό αρχικό άρθρο. Το αρχικό άρθρο μπορούμε να το βρούμε από διάφορες πηγές, όπως στην βιβλιογραφία ενός καλού βιβλίου ή άρθρου που διαβάσαμε, καθώς και από σύσταση ενός συναδέλφου που εμπιστευόμαστε.

Αναζήτηση με έναν γνωστό συγγραφέα

Κάθε βιβλιογραφική πηγή έχει έναν τουλάχιστον συγγραφέα, οπότε το επόμενο βήμα μετά τον έλεγχο των ετεροαναφορών είναι να μελετήσουμε τις δημοσιεύσεις των συγγραφέων. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι συγγραφείς θα έχουν δημοσιεύσει και άλλα παρόμοια άρθρα τα οποία μπορεί να είναι χρήσιμα. Σε κάθε περίπτωση, η σελίδα με το προφίλ του συγγραφέα μας δίνει μια εποπτική εικόνα της συνολικής παραγωγικότητάς του. Για παράδειγμα, μπορούμε να δούμε άμεσα τον αριθμό των δημοσιεύσεων οργανωμένο χρονολογικά ή με βάση τον αριθμό των ετεροαναφορών, καθώς και να δούμε τους πιο συχνούς συν-συγγραφείς και στατιστικά στοιχεία για την παραγωγικότητά του όπως συνοψίζονται από τους βιβλιογραφικούς δείκτες h-index και g-index. Οι βιβλιογραφικοί δείκτες βασίζονται στον αριθμό και στην κατανομή των ετεροαναφορών, επομένως ισχύουν τα ίδια που ισχύουν και για τον αριθμό των ετερεοαναφορών, όπως περιγράφηκαν στην προηγούμενη ενότητα. Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να κρίνουμε το έργο ενός συγγραφέα αν δεν συγκρίνουμε πρώτα τους βιβλιογραφικούς του δείκτες με εκείνους άλλων που δημοσιεύουν στην ίδια περιοχή, και σίγουρα η ίδια η φύση αυτών των δεικτών ευνοεί τους συγγραφείς που είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία.

Αναζήτηση με ένα γνωστό συνέδριο ή περιοδικό

Όταν γνωρίζουμε τα περιοδικά και τα συνέδρια όπου δημοσιεύονται συνήθως τα άρθρα της περιοχής που μας ενδιαφέρει, τότε μπορούμε να ξεκινήσουμε την αναζήτηση από τη ψηφιακή βιβλιοθήκη του εκδότη. Για παράδειγμα, η σελίδα του συνεδρίου Designing Interactive Systems (DIS) στον επιστημονικό εκδότη ACM περιέχει πολλές πληροφορίες για την τρέχουσα και τις προηγούμενες εκδόσεις του συνεδρίου. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να μάθουμε αμέσως πόσο επιλεκτικό είναι ένα συνέδριο διαχρονικά στην αποδοχή των άρθρων που θα παρουσιαστούν και θα συμπεριληφθούν στα πρακτικά. Επίσης, μπορούμε να δούμε μια λίστα με τα πιο δημοφιλή άρθρα διαχρονικά, οργανωμένη είτε με βάση τον αριθμό των ετεροαναφορών είτε με βάση τον αριθμό των κατεβασμάτων από τους συνδρομητές της βιβλιοθήκης της ACM. Όπως και στη βασική περίπτωση που γνωρίζουμε ένα καλό άρθρο, έτσι και σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει κάποιος να μας ενημερώσει αρχικά για το ποια είναι τα καλά συνέδρια και περιοδικά. Φυσικά, στην πορεία και καθώς θα διαβάζουμε και θα μαθαίνουμε περισσότερα για τις υπο-περιοχές, το πιο πιθανό είναι να σχηματίσουμε μια δική μας γνώμη για τα καλύτερα περιοδικά.

Αναζήτηση με λέξεις κλειδιά

Η αναζήτηση με λέξεις κλειδιά είναι ο πιο δύσκολος τρόπος αναζήτησης και απαιτεί την άριστη γνώση των προηγούμενων τρόπων αναζήτησης, χωρίς αυτή να είναι ικανή συνθήκη για την αποτελεσματικότητά της. Αξίζει να τονίσουμε ότι η αναζήτηση στη βιβλιογραφία είναι μεν μια δεξιότητα που βασίζεται σε μερικές απλές τεχνικές, αλλά είναι και μια δεξιότητα που μπορούμε να βελτιώνουμε συνέχεια γιατί στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ειδική γνώση που έχουμε αναπτύξει για μια περιοχή, τους συγγραφείς της, και τα περιοδικά της. Επομένως, στην αρχή της αναζήτησης για βιβλιογραφικές πηγές θα υπάρχει μια δυσκολία, ενώ τα αποτελέσματα ίσως να μην είναι πολύ καλά. Η δυσκολία αυτή θα μειώνεται και τα αποτελέσματα θα βελτιώνονται μόνο καθώς θα αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο στην αναζήτηση, ανάγνωση, και κριτική σύνθεση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας.

Σχετική Βιβλιογραφία

Larsen, J. (2004). Performing tourist photography. PhD Thesis.

Δραστηριότητες

Δραστηριότητα αναζήτησης και κατανοήσης των αναγκών του χρήστη

Να βρείτε περισσότερες βιβλιογραφικές πηγές με αφετηρία το παραπάνω άρθρο χρησιμοποιώντας όλους τους τρόπους που περιγράφονται σε αυτήν την ενότητα, με στόχο να μάθετε περισσότερα για τον τρόπο που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη φωτογραφική μηχανή όταν βρίσκονται σε διακοπές.